Dziecko w rodzinie alkoholowej

Kiedy inne dzieci mają normalny dom, odpowiedzialnych rodziców dających im poczucie bezpieczeństwa i miłości, mały człowiek wychowujący się w rodzinie alkoholowej jest mówiąc najprościej – zdezorientowany. Trwa w ciągłej niepewności, nieprzewidywalności wydarzeń, napięciu i stresie.

Nie odczuwaj, nie ufaj i nie mów

Dzieci wychowujące się w rodzinie z problemem alkoholowym uczą się tego, żeby jak najmniej odczuwać, bo to, co się czuje bardzo boli albo przeraża. Nie potrafią również zaufać, bo wielokrotnie spotkały się z tym, że składane im obietnice im zostały złamane. Nie opowiadają też o tym, co dzieje się u nich w domu, o alkoholizmie rodziców, o jego konsekwencjach. Wynika to ze wstydu, lęku, jak również i nadziei, że może jednak któregoś dnia sytuacja ulegnie zmianie.

Cztery podstawowe role społeczne

Alkoholizm w rodzinie wpływa na to, że dzieci zaczynają przyjmować różne role społeczne. To z ich strony rodzaj strategii przetrwania. Są to:

• bohater rodzinny – to z reguły najstarsze dziecko, które poświęca się dla rodziny. Nie sprawia kłopotów, dba o najbliższych, opiekuje się nimi. Stara się perfekcyjnie realizować wszystkie zadania, rezygnując z osobistych celów. Żyje w ciągłym stresie i napięciu, jest wizytówką rodziny;
• kozioł ofiarny – to dziecko, które ciągle sprawia kłopoty, źle się uczy, jest impulsywne, konfliktowe w relacjach z rówieśnikami oraz z dorosłymi. Ucieka z domu, wdaje się w bójki, wagaruje, źle się uczy. Odwraca tym samym uwagę od rzeczywistych problemów, z jakimi boryka się jego rodzina;
• maskotka – to rola, która polega również na odciąganiu uwagi, ale poprzez żart, psotę, podstępek. Jest to bardzo mila, urocza osóbka, ale nietraktowana przez nikogo poważnie. Z czasem nawet sama traci granicę między żartem a tym, co jest na serio. Musi więc walczyć o cudze względy;
• dziecko niewidzialne (zagubione, we mgle) – z reguły w tę rolę wciela się jedno z młodszych dzieci. Aby przetrwać sytuację rodzinną „schodzi z oczu” i izoluje się od innych. Jest samotne, smutne, uległe, żyjące na co dzień w swoim świecie marzeń. Ma problemy z nawiązywaniem relacji z innymi ludźmi.

Dzieci mogą przyjąć jedną z tych ról lub różne – w zależności od sytuacji, w jakiej się znajdą.

Przemoc i autodestrukcja

Dzieci z rodzin alkoholowych bardzo często doświadczają również przemocy – słownej lub fizycznej. Żyją w chaosie, awanturach, są krytykowane przez rodziców pod różnym względem. W życie dorosłe wchodzą z bagażem niskiej samooceny, obniżonym poczuciem szacunku w stosunku do samego siebie oraz samokrytycyzmem. Dodatkowo jeszcze deprecjonują własne osiągnięcia i mogą (choć nie we wszystkich przypadkach) ulegać bardziej działaniom autodestrukcyjnym oraz wpadać w nałogi.

Pomoc specjalistów zintegrowana z pomocą rodziny

Aby pomóc dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym trzeba przede wszystkim ustalić, jaką w nich odgrywają rolę. Zazwyczaj specjalista, który zajmuje się takim dzieckiem współpracuje w tym zakresie również z takimi instytucjami jak opieka społeczna, policja, poradnia psychologiczno-pedagogiczna, kurator. W tych działaniach nie można również pominąć samej rodziny – pomoc musi być zintegrowana z nią na każdym froncie.