Choroba sieroca – poszczególne fazy

Mimo iż nazwa wskazuje, że choroba sieroca (inaczej nieorganiczny zespół opóźnienia rozwoju, hospitalizm) powinna dotyczyć dzieci pozbawionych rodziców, to jednak czasem dotyka tych, które rodziców mają. Jest to wówczas efekt zaburzonych relacji pomiędzy dzieckiem a jego opiekunem.

Gdy brakuje rodzica… (nie tylko fizycznie)

Choroba sieroca występuje u dzieci, które nie mają odpowiednio zaspokojonych potrzeb emocjonalnych. Może ona pojawić się zarówno u tych, które są pozbawione rodziców, jak i tych, które przebywają dłuższy czas z dala od swoich opiekunów np. w wyniku leczenia w placówce medycznej, z powodu ich wyjazdu za granicę w celach zarobkowych. Zdarza się, że choroba sieroca jest efektem niewłaściwych relacji uczuciowych z rodzicami. Jej podłoże tkwi w nieprzywiązaniu się do opiekunów oraz w uczuciu odtrącenia. Nie zawsze musi być to brak biologicznej matki, tylko ważnej dla dziecka osoby dorosłej. Problem taki rodzi się np. w rodzinach patologicznych (z problemem alkoholowym, przemocą fizyczną, psychiczną itd.) Brak odczuwania miłości, niezaspokojona potrzeba przywiązania mają więc wpływ na nieorganiczny zespół opóźnienia rozwoju. Największe dysfunkcje pojawić się mogą pomiędzy 3 a 4 rokiem życia, gdy zakłócona zostanie więź z matką.

Etapy nieorganicznego zespołu opóźnienia rozwoju

Choroba sieroca przebiega w trzech fazach:

• faza protestu – to pierwszy etap rozwoju choroby sierocej. Dziecku brakuje uczuć i domaga się ich poprzez płacz, krzyk, aby zwrócić na siebie uwagę. Jednak w miarę upływu czasu te objawy zaczynają ewaluować w kierunku agresywnych zachowań lub utraty zainteresowania otoczeniem. Możliwe są też symptomy fizyczne: kłopoty ze snem, wymioty, brak apetytu.
• faza rozpaczy – w tej fazie dziecko robi się coraz smutniejsze i apatyczne. Może się też zacząć nocne moczenie się, utrata masy ciała, większa podatność na infekcje czy zaburzenia wzrostu. Dla tego okresu charakterystyczne są także pewne automatyzmy ruchowe takie jak np. kiwanie się na fotelu, ssanie kciuka. Dziecko, które ma nieorganiczny zespół upośledzenia rozwoju, będzie także szukało okazji, aby przytulić się do kogoś znajomego lub nieznajomego.
• faza wyobcowania – w czasie jej trwania dziecko jest pozornie bardzo spokojne. W rzeczywistości zamyka się w sobie samym, odczuwa lęk, unika kontaktów z innymi, jest bierne i apatyczne. Zauważalne jest także to, że unika kontaktu wzrokowego – błądzi wzrokiem po ścianach (tzw. sufitowanie), zaczyna lekko odbiegać w rozwoju umysłowym od rówieśników.

Z bagażem negatywnych doświadczeń w dorosłość

Dziecko, które doświadczyło choroby sierocej, może jej skutki odczuwać także w życiu dorosłym. Taki bagaż negatywnych emocji przekłada się potem na problemy w kontaktach z innymi. Jako dorosły nie radzi sobie ze sprzecznymi zachowaniami. Z jednej strony bardzo potrzebuje emocjonalnego zaangażowania, a z drugiej strony boi się przywiązania do drugiego człowieka. Ma też większe predyspozycje do rozwoju zaburzeń osobowościowych np. borderline, popadania w depresję czy zachowań agresywnych.
Leczenie choroby sierocej jest długim procesem, na który składa się terapia wychowawcza, terapia rodziny oraz stymulowanie dziecka do prawidłowego rozwoju.