Współuzależnienie dzieci w rodzinach alkoholowych

Problem alkoholizmu innego członka rodziny przekłada się na życie i codzienne funkcjonowanie pozostałych. Destabilizuje i przyczynia się do cierpienia, zwłaszcza dzieci. Alkoholik uzależniony jest od substancji psychoaktywnej, a członkowie rodziny – od niego. Jest to koło zamknięte, w którym pomocy potrzebują wszyscy. Inaczej nie ma szans na to, aby rodzina, a zwłaszcza najmłodsi czuli się w niej bezpiecznie i pewnie.

Współuzależnienie od alkoholu – objawy

Osoba pijąca skupia uwagę na sobie i swoich problemach alkoholowych. Wraz z rozwojem choroby alkoholowej zaczyna wymagać sama opieki i obsługi. Powoduje to, że żyjący z nim na co dzień członkowie rodziny stają się osobami współuzależnionymi od alkoholu i zaczynają się zachowywać w charakterystyczny sposób. Polegają one na m.in.:

• koncentrowaniu myśli, zachowań czy uczuć na tym, co robi alkoholik,
• usprawiedliwianiu sytuacji, w jakich alkoholik pije,
• zaprzeczaniu problemowi alkoholowemu,
• próbach kontroli nad piciem osoby uzależnionej – ukrywanie, wylewanie, kupowanie, odmierzanie alkoholu, ograniczanie jego spożycia,  
• przejmowaniu odpowiedzialności za alkoholika – ponoszenie konsekwencji za jego zachowania pod wpływem alkoholu, krycie go, kłamanie, dbanie o jego higienę, wygląd itd.
• wyręczaniu w domowych obowiązkach, które osoba pijąca zaniedbuje.

To typowe objawy współuzależnienia od alkoholu. Jest ono zespołem nieprawidłowego przystosowania się do sytuacji problemowej.

Różne role społeczne dzieci

Ponadto współuzależnienie powoduje też, że dzieci wcielają się w różne role:

• bohatera – który jest podporą rodziny, perfekcyjny we wszystkim, bierze na siebie obowiązki alkoholika, nie sprawia kłopotów wychowawczych, jest bardzo odpowiedzialny, ale żyje w ciągłym napięciu i ma problem z wypoczynkiem oraz zaspakajaniem własnych potrzeb,
• kozła ofiarnego – nie mogąc konkurować z bohaterem, czując się odsuniętym, szuka pomocy poza domem, ale też niestety często popada w problemy z prawem, wpada w uzależnienia, sprawia kłopoty wychowawcze, co nierzadko w konsekwencji kończy się pobytem w ośrodku dla trudnej młodzieży,
• maskotki – uwagę innych skupia przez to, że dostarcza ciągle rozrywki, błaznuje, stara się, aby w domu było wesoło, nie cofnie się przed niczym, aby rozweselić innych, jednak w życiu dorosłym nie jest traktowana poważnie,
• zagubionego dziecka (aniołka, niewidzialnego) – czyli osoby zamkniętej w sobie, uciekającej do swojego wyimaginowanego świata przed chaosem, jaki panuje w domu czy awanturami, o której nikt nie myśli i nie pamięta.

Dzieci odrywające te role społeczne, dopasowują się w ten sposób do sytuacji, w jakiej się znalazły. Każdy z tych typów często w dorosłym życiu sobie nie radzi. Jeśli nie potrzebuje wsparcia psychiatrycznego, to popada w alkoholizm czy narkomanię, gdy pojawiają się trudne problemy do rozwiązania. Do tego jeszcze ma problem w relacjach z innymi osobami.

Terapia rodzinna – na czym polega?

Nieświadome pomaganie w nałogu powoduje, że osoby współuzależnione zapominają o sobie – powinny więc zawalczyć o siebie i poddać się terapii rodzinnej. Na czym ona polega i gdzie jej można szukać? Ośrodek terapii uzależnień dla młodzieży jest miejscem, w którym specjalistyczna pomoc nakierowana jest również na współuzależnionych członków rodziny. Celem spotkań jest naprawienie systemu jej funkcjonowania. Polega to m.in. na poznaniu specyfiki problemów osoby uzależnionej od alkoholu i konsekwencji, jakie niesie za sobą nałóg oraz że powinna udać się na odwyk od alkoholu. Podczas terapii rodzinnej współuzależnieni dowiadują się ponadto, jakie są skutki nieprawidłowego przystosowania się do sytuacji i w jaki sposób się z nią konfrontować. Pomoc takim osobom polega także na uświadomieniu im, że powinni skupić się bardziej na sobie, własnych emocjach, potrzebach i oczekiwaniach. Zaburzone uczucia, brak poczucia własnej wartości lub jego mocne zaniżenie, niezależność, to przykładowe tematy, jakie poruszane są podczas spotkań.

W ośrodku terapii uzależnień dla młodzieży pomocy może szukać nie tylko tzw. trudna młodzież, ale również dzieci, które na co dzień doświadczają skutków alkoholowego nałogu rodzica czy innego członka rodziny. Często czują m.in. wstyd, poczucie winy, złość czy nienawiść. To emocje, które powinny być jak najwcześniej „przepracowane”, aby w dorosłym życiu dzieci umiały sobie poradzić i nie powtarzały błędów swoich rodziców.