Kiedyś głównym zmartwieniem rodziców były bójki i słowne wyzwiska między dziećmi a ich kolegami czy koleżankami w realnym świecie. Dziś przemoc ma inny wymiar, bo umiejscowiona jest w wirtualnej przestrzeni. Serwisy społecznościowe, fora internetowe, czaty i inne komunikatory dają możliwość kontaktowania się z wieloma osobami nie zawsze podającymi się za tych, którymi są. Zbyt wielkie zaufanie do obcych oraz brak odpowiedniej ostrożności w nawiązywanych relacjach mogą być bardzo ryzykowne dla dziecka.

Różne oblicza przemocy w cyberświecie

Cyberprzemoc to przemoc, która polega m.in. na szykanowaniu, wyśmiewaniu, poniżaniu czy dręczeniu innych osób poprzez wykorzystanie do tego Internetu oraz innych narzędzi elektronicznych. Najczęstsze formy agresji elektronicznej to:

• wysyłanie wulgarnych, złośliwych, obraźliwych SMS-ów lub e-maili,
• publikowanie ośmieszających filmów lub zdjęć bez zgody osób, które są na nich poniżane czy dręczone,
• wulgarne, obraźliwe, złośliwe komentowanie wpisów lub zdjęć umieszczanych na portalu społecznościowym, blogu, vlogu itd.,
• kłótnie internetowe (tzw. flame war),
• podszywanie się pod inną osobę w Internecie – i pod jej danymi personalnymi tworzenie kompromitującej strony lub blogu,
• włamanie na konta pocztowe w celu rozsyłania ośmieszających wiadomości, kopii e-maili itp.

Ofiara i sprawca

Z jednej strony wiele dzieci szuka kontaktu z rówieśnikami właśnie online. Czuje potrzebę dzielenia się swoimi emocjami, problemami i tym, co wydarzyło się w ich życiu danego dnia. Z drugiej strony jednak Internet daje taką swobodę i anonimowość, że nietrudno jest kogoś obrazić, dręczyć czy poniżać. Niektórzy więc płacą wysoką cenę za to, że ujawniają szczegóły ze swojego życia. Na to samo narażeni są także ci, którzy nie spędzają w sieci kilku godzin dziennie. Padają jednak ofiarą różnych złośliwych komentarzy, żartów itd. Dziecko może być również sprawcą tego typu zachowań – intencjonalnie lub zupełnie nie będące tego świadome. Czasami bowiem niewinny żart może być dla kolegi czy koleżanki traumatycznym doświadczeniem, nawet tragicznym w skutkach.

Jak chronić dziecko?

Rodzice dzieci, które używają już telefonów komórkowych i biorą udział w społecznym życiu online powinni zachować czujność. Przyda się tu wnikliwa, przeprowadzana w delikatny sposób obserwacja nastolatka. Warto pytać go o nastrój, czy nie ma problemów, rozmawiać o zasadach bezpieczeństwa w Internecie, podawać przykłady cyberprzemocy. Pomoc rodzica może się przydać także przy ustawianiu zabezpieczeń w zakresie polityki prywatności na poczcie mailowej czy serwisie społecznościowym. Ważne jest także przypominanie o wylogowywaniu się z kont, a także zabezpieczaniu dostępu do smartfona, tableta, laptopa. Dziecko powinno też wiedzieć jakich zdjęć czy informacji nie powinno zamieszczać, jak unikać niebezpiecznych dla niego treści w Internecie, a także w jaki sposób nie obrażać za jego pośrednictwem innych. Gdy zdarzy się, że nastolatek padnie ofiarę cyberprzemocy, trzeba mu udzielić wsparcia, deklarując swoją pomoc, a w przypadku poważnej sprawy zabezpieczyć dowody, porozmawiać o tym problemie z wychowawcą, pedagogiem lub psychologiem oraz sprawcą (jeśli da się go ustalić) i jego rodzicami.

Kiedy inne dzieci mają normalny dom, odpowiedzialnych rodziców dających im poczucie bezpieczeństwa i miłości, mały człowiek wychowujący się w rodzinie alkoholowej jest mówiąc najprościej – zdezorientowany. Trwa w ciągłej niepewności, nieprzewidywalności wydarzeń, napięciu i stresie.

Nie odczuwaj, nie ufaj i nie mów

Dzieci wychowujące się w rodzinie z problemem alkoholowym uczą się tego, żeby jak najmniej odczuwać, bo to, co się czuje bardzo boli albo przeraża. Nie potrafią również zaufać, bo wielokrotnie spotkały się z tym, że składane im obietnice im zostały złamane. Nie opowiadają też o tym, co dzieje się u nich w domu, o alkoholizmie rodziców, o jego konsekwencjach. Wynika to ze wstydu, lęku, jak również i nadziei, że może jednak któregoś dnia sytuacja ulegnie zmianie.

Cztery podstawowe role społeczne

Alkoholizm w rodzinie wpływa na to, że dzieci zaczynają przyjmować różne role społeczne. To z ich strony rodzaj strategii przetrwania. Są to:

• bohater rodzinny – to z reguły najstarsze dziecko, które poświęca się dla rodziny. Nie sprawia kłopotów, dba o najbliższych, opiekuje się nimi. Stara się perfekcyjnie realizować wszystkie zadania, rezygnując z osobistych celów. Żyje w ciągłym stresie i napięciu, jest wizytówką rodziny;
• kozioł ofiarny – to dziecko, które ciągle sprawia kłopoty, źle się uczy, jest impulsywne, konfliktowe w relacjach z rówieśnikami oraz z dorosłymi. Ucieka z domu, wdaje się w bójki, wagaruje, źle się uczy. Odwraca tym samym uwagę od rzeczywistych problemów, z jakimi boryka się jego rodzina;
• maskotka – to rola, która polega również na odciąganiu uwagi, ale poprzez żart, psotę, podstępek. Jest to bardzo mila, urocza osóbka, ale nietraktowana przez nikogo poważnie. Z czasem nawet sama traci granicę między żartem a tym, co jest na serio. Musi więc walczyć o cudze względy;
• dziecko niewidzialne (zagubione, we mgle) – z reguły w tę rolę wciela się jedno z młodszych dzieci. Aby przetrwać sytuację rodzinną „schodzi z oczu” i izoluje się od innych. Jest samotne, smutne, uległe, żyjące na co dzień w swoim świecie marzeń. Ma problemy z nawiązywaniem relacji z innymi ludźmi.

Dzieci mogą przyjąć jedną z tych ról lub różne – w zależności od sytuacji, w jakiej się znajdą.

Przemoc i autodestrukcja

Dzieci z rodzin alkoholowych bardzo często doświadczają również przemocy – słownej lub fizycznej. Żyją w chaosie, awanturach, są krytykowane przez rodziców pod różnym względem. W życie dorosłe wchodzą z bagażem niskiej samooceny, obniżonym poczuciem szacunku w stosunku do samego siebie oraz samokrytycyzmem. Dodatkowo jeszcze deprecjonują własne osiągnięcia i mogą (choć nie we wszystkich przypadkach) ulegać bardziej działaniom autodestrukcyjnym oraz wpadać w nałogi.

Pomoc specjalistów zintegrowana z pomocą rodziny

Aby pomóc dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym trzeba przede wszystkim ustalić, jaką w nich odgrywają rolę. Zazwyczaj specjalista, który zajmuje się takim dzieckiem współpracuje w tym zakresie również z takimi instytucjami jak opieka społeczna, policja, poradnia psychologiczno-pedagogiczna, kurator. W tych działaniach nie można również pominąć samej rodziny – pomoc musi być zintegrowana z nią na każdym froncie.

Okres dojrzewania dla nastolatków to czas, kiedy w ich życiu nagle pojawia się wiele nie do końca rozumianych początkowo zmian. Obejmują one nie tylko fizjologię wiążącą się z dojrzewaniem płciowym, ale dotykają też sfery psychicznej. W poszukiwaniu własnej tożsamości toczą ze sobą konflikty między dążeniem do samodzielności, a ograniczaniem narzucanym przez rodziców, między własnym spojrzeniem na świat, ludzi czy siebie, a ich i swoim prawdziwym obliczem. Próbują wówczas wielu rzeczy, w tym środków odurzających. Jednak jeżeli próby te powtarzają się coraz częściej, bardzo możliwe, że młody człowiek potrzebuje leczenia.

Walka z uzależnieniem i buntem

Terapia młodzieży uzależnionej od alkoholu może spotkać się z buntem i oporem. Każdy nastolatek jest inny, dlatego proces leczenia musi być indywidualnie dopasowany pod każdym względem. Znalezienie klucza do dobrego zrozumienia nastoletniego pacjenta oraz tego, dlaczego ma problem z nałogiem, jest podstawą leczenia nastolatka uzależnionego od alkoholu. Poznanie jego kłopotów życiowych i dowiedzenie się tego, jaki związek mają one z piciem pozwoli na to, aby zmotywować go do zmiany oraz leczenia. Podobnie jak w przypadku osoby dorosłej, tak również w przypadku nastolatka, aby leczenie miało sens, musi on uznać własne uzależnienie i powstrzymywać się od picia. Zrozumieć jego mechanizm oraz zasady, jakie obowiązują w terapii.

Nauka radzenia sobie z nałogiem i jego nawrotami

Kolejne kroki w terapii dotyczą zmian pewnych zachowań, jakie cechują osoby uzależnione od alkoholu. Są to mechanizmy:

• nałogowej regulacji emocji,
• iluzji i zaprzeczania,
• rozpraszania i rozdwajania własnego Ja.

Młodzież mająca problemy z nałogiem alkoholowym musi nauczyć się również radzenia sobie z nawrotami – rozpoznawać je, zatrzymywać oraz zapobiegać im. Nastolatek też uczy się racjonalnego myślenia i budowania realistycznego obrazu siebie.

Potencjał młodego człowiek

Bardzo często w pierwszym okresie terapii młodzież jest bardzo nieufna i trochę czasu zajmuje jej adaptacja w nowych warunkach. Towarzyszyć temu może huśtawka emocji – od niepokoju i drażliwości aż po apatię czy brak motywacji do jakiegokolwiek działania. Ważnym elementem terapii młodzieży uzależnionej od alkoholu jest odkrywanie i wykorzystywanie potencjału, jaki ma w sobie – zmiana dotychczasowych tendencji autodestrukcyjnych na rzecz znalezienia i wykorzystywania swoich możliwości. Młody człowiek uczy się również panowania nad własnymi emocjami oraz budowania pozytywnej wizji swojego życia.

Podczas terapii – poza typowymi technikami – stosuje się również inne, takie jak np. muzykoterapia, psychodrama czy praca z bajką.

Praca z rodziną

W leczeniu ważną rolę odgrywa rodzina, z którą również pracuje się podczas terapii. Bardzo często bowiem nałóg jest efektem jakichś zaburzeń lub trudności w tej najmniejszej komórce społecznej. Rodzice więc biorą udział w programie terapeutycznym, który dla nich jest również życiową lekcją. Nastolatkowie w bezpiecznych warunkach przeżywają własne cierpienie, a poznając różne oblicza nałogu wiedzą, jak zareagować, gdy pojawi się jakikolwiek kryzys z nim związany.

Szanowni Rodzice – z dumą informujemy, że z dniem dzisiejszym wystartowała zupełnie nowa strona internetowa naszej Kliniki poświęcona w całości terapii uzależnień młodzieży. Znajdą tu Państwo wiele cennych informacji o skutecznym leczeniu młodych osób z różnego rodzaju nałogów. Dzielimy się z Państwem naszą wiedzą, poradami i wskazówkami – tak aby od początku zapewnić wsparcie merytoryczne i psychologiczne.

Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą!